W 2000 roku Vivian Tseng i Andrew J. Fulgini, badacze z Uniwersytetu Nowojorskiego przeprowadzili w Stanach Zjednoczonych ciekawą analizę* dotyczącą stosunków między rodzicami i nastolatkami w rodzinach obcego pochodzenia. Zaobserwowali oni, że wśród imigrantów (z niektórych państw) choć dzieci szybko uczą się angielskiego, rodzice wolą używać języka mniejszości. Jest to często spowodowane tym, że pracują oni wśród rodaków i nie potrzebują angielskiego. Ponadto, nie mają czasu na dodatkowe zajęcia językowe. Nasunęło się więc pytanie: czy używanie różnych języków w rodzinie może zdeterminować relacje między jej członkami?  Jeśli tak, to w jakim stopniu? Krótko mówiąc, jaki jest wpływ języka na stosunki w rodzinie?

Bliskość, dyskusje, konflikty

Badanie przeprowadzono wśród 600 młodych ludzi pochodzących z Azji i Ameryki Łacińskiej. Wyróżniono trzy sytuacje. W pierwszej, rodzice i dzieci komunikują się po angielsku, w drugiej: w języku mniejszościowym, w trzeciej: rodzice w języku mniejszościowym, a dzieci po angielsku. Jednocześnie skupiono się na trzech pojęciach: bliskości (zażyłości), dyskusjach i konfliktach.

Stosunki w zależności od języka

Relacje z rodzicami są szczególnie interesujące w okresie dorastania, bo właśnie wtedy ulegają one największej przemianie. W związku z dojrzewaniem, miejsce „dzieci” w rodzinie podlega renegocjacji. Vivian Tseng i Andrew J. Fulgini zadali sobie, między innymi, następujące pytania:

  • Czy postrzeganie stosunków z rodzicami różni się w zależności od tego, czy rodzina używa jednego czy dwóch języków? Jeśli tak, to czy istnieje różnica między używaniem angielskiego a języka mniejszościowego?

Badacze wzięli pod uwagę środowisko i pochodzenie rodzin. Porównali także między sobą rodziny o podobnych cechach, co pozwala uogólnić wyniki badań w stosunku do przebadanych populacji. Dwa lata później, zadano te same pytania części ankietowanych, żeby sprawdzić ewolucję rodzinnych relacji w czasie.

Pozytywny wpływ języka mniejszości

Wyniki badań potwierdziły wpływ języka na stosunki w rodzinie. Nastolatki, których rodzice komunikują się z nimi w tym samym co one języku, podkreślają większą bliskość i bogatsze dyskusje niż te, których rodziny używają różnych języków. Co ciekawsze, używany język ma znaczenie. W rodzinach mówiących w językach mniejszościowych, młodzież czuje się emocjonalnie bardziej związana z rodzicami niż jeśli rodzina komunikuje po angielsku. Konflikty pojawiają się częściej w anglojęzycznym środowisku w języku mniejszościowym.

Skądinąd, badacze odnoszą się do wcześniejszych badań o utracie języka rodziców przez drugie pokolenie imigrantów. Według nich, dzieci, którym brakuje słownictwa i biegłości w języku mniejszości, wykazują się emocjonalnymi problemami. Są one związane z trudnością wyrażenia własnych uczuć wobec do rodziców. Z tego powodu nie są w stanie nawiązać z nimi bliskiej więzi. Dyskusje na temat ich codziennych trudności i doświadczeń są rzadsze.

Wartości, tradycje i rodzinne przywiązanie

Jak wytłumaczyć te różnice w relacjach i zachowaniach w rodzinie? Po pierwsze, należy podkreślić, że analizowana młodzież wywodzi się z krajów o silnych tradycjach, w których szacunek i przywiązanie do rodziny stanowią podstawowe wartości społeczne. Używanie języka „rodzinnego” pomaga dzieciom  w stworzeniu silnej więzi z rodzicami, poprzez wyznawanie tych samych wartości. Wspólne korzenie, tradycje, zwyczaje, które przejawiają się w używanym języku, stanowią ważny punkt odniesienia dla kształtującej się tożsamości nastolatków. (Zachęcam do lektury artykułu: Dlaczego warto przekazać dzieciom polską kulturę…) Dzięki językowi rodzice w pewien sposób uczestniczą w tym procesie, co sprawia, że relacje z nimi są bardziej pozytywne. Szczególnie w kontekście podwójnej kultury.

Dlatego właśnie tak ważne wydaje się przekazanie dzieciom języka mniejszościowego. Nie tylko ze względu na kulturę, otwartość na świat i inne korzyści intelektualne, ale także dla utrzymania rodzinnej bliskości i wzajemnej zażyłości.

*Vivien Tseng and Andrew J. Fuligni „Parent-Adolescent Language Use and Relationships Among Immigrant Families With East Asian, Filipino and Latin American Backgrounds”, New York University, Journal of Marriage and the Family 62, May 2000

Jeżeli mielibyście ochotę podzielić się z nami Waszymi refleksjami na ten temat, serdecznie Was do tego zapraszam, poniżej w komentarzach artykułu.