Jedna z moich dwujęzycznych koleżanek zawsze zdumiewa mnie zmianą, jaka w niej zachodzi, kiedy przestawia się z angielskiego na francuski. Z wylewnej i rozmownej kobiety staje się nagle nieśmiałą i niepewną siebie osobą. A przecież w obydwu językach wysławia się, wydawałoby się, z taką samą łatwością. Chciałam dowiedzieć się, co na ten temat myślą językoznawcy. Jak wyjaśnić to, że używany język wpływa na osobowość dwujęzycznych osób? Niektórzy twierdzą, że jest to związane ze zdolnością przystosowania się do różnych kultur i przyswojenia sobie zasad kraju, z którego pochodzi język.
Używanie języka w zależności od kontekstu
Wywiady z osobami dwujęzycznymi wykazały, że często wolą one używać jednego lub drugiego języka w zależności od kontekstu. Dla przykładu, w języku, którego nauczyli się później, niektórzy zachowują się bardziej spontanicznie. Nie istnieją dla nich bariery związane ze wstydem, czy nieśmiałością wynikające z procesu pierwszej socjalizacji (Barbara Abdelilah-Bauer). Nabierają dystansu do zjawisk i jest im łatwiej o nich rozmawiać. Dzięki temu potrafią się także zachowywać śmiałej i bez ogródek poruszać tematy, o których nie odważyliby się mówić w swoim „pierwszym” języku. Podobnie to właśnie w języku ojczystym (języku matki), łatwiej będzie im wyrazić uczucia i emocje, bo ich własne matki w tym języku się do nich zwracały.
Wpływ języka na osobowość i postrzeganie rzeczywistości
Inne badanie przeprowadzone na Uniwersytecie w Londynie miało na celu odkrycie, w jakim stopniu mówienie innym językiem wpływa na osobowość i postrzeganie rzeczywistości. Poproszono osoby wielojęzyczne, żeby odpowiedziały na kilka pytań dotyczących każdego z języków. Następnie miały one ocenić, jak się czują, kiedy go używają: logicznie, emocjonalnie, poważnie (w skali od 1 do 5). Wyniki wykazały, że w drugim języku uczestnicy czuli się mniej pewni siebie i mniej poważni. Jednak im wcześniej opanowali drugi język, tym słabsze było to wrażenie. Okazało się także, że drugi język był używany przede wszystkim w kontekście zawodowym i naukowym, co także może wyjaśnić te uczucia. Przyciągnęło to uwagę na ewentualność problemów istniejących wśród pracowników pochodzących z różnych kultur. Może nawet wyjaśniłoby w pewnym stopniu podporzadkowanie części pracowników, czy przyczyny kariery zawodowej niektórych osób.
Postrzeganie własnej osobowości w różnych językach
W 2006 roku, prace badawcze z Uniwersytetu w Connecticut polegały na wykonaniu testu na osobowość przez osoby dwujęzyczne po angielsku i po hiszpańsku. Następnie osoby opisywały własną osobowość w każdym z nich. Tu także różnice okazały się zaskakujące. Opis po hiszpańsku dotyczył rodziny, przyjaciół, sposobu spędzania wolnego czasu, a po angielsku osiągnięć, pracy, nauki i zajęć codziennych. Badacze podkreślają, że ta różnica najprawdopodobniej związana jest z charakterem indywidualistycznym kultury amerykańskiej i bardziej kolektywistycznym kultury Ameryki Łacińskiej. (Zachęcam także do lektury artykułu o „dwujęzyczności i tożsamości wielokulturowej”.)
Obecność innych osób i sposób nauki języka
Ponadto, dwa inne czynniki odgrywają dużą rolę w zachowaniu towarzyszącemu używanemu językowi. Po pierwsze, są to reakcje obecnych osób, które mogą wpływać na sposób bycia rozmówcy. Po drugie, jest to kontekst nauki danego języka. Inaczej posługujemy się językiem, którego nauczyliśmy się w szkole, a inaczej, którego opanowaliśmy w sytuacji immersji. Kultura kraju oddziałowuje na nas w niewątpliwy sposób, wpływając tym samym na nasze podejście do rzeczywistości.
Pamiętajmy, że język nie jest jedynie narzędziem do komunikacji, ale jest także kluczem do kultury. Umożliwia nam dostęp do dobytku materialnego i duchowego danego społeczeństwa i otwiera przed nami niezmierzone możliwości poznania.
Źródła :
Ramírez-Esparza, N.,Gosling, S. D., Benet-Martínez, V., Potter, J., & Pennebaker, J. W. (2006). „Do bilinguals have two personalities? A special case of cultural frame switching”. Journal of Research in Personality, 40,99-120.
Dewaele, Jean-Marc and Nakano, Seiji (2013) Multilinguals’ perceptions of feeling different when switching languages. Journal of Multilingual and Multicultural Development 34: 107-120.
Athanasopoulos, P., Bylund, E., Montero-Melis, G., Damjanovic, L., Schartner, A., Kibbe, A., Riches, N., Thierry „Two languages, two minds: flexible cognitive processing driven by language of operation”, 04/2015 In: Psychological Science. 26, 4, p. 518-526. 9 p.
Czy Wasze dzieci zmieniają osobowość w zależności od używanego języka? Czy jest im prościej mówić o niektórych sprawach w jednym a o innych w drugim języku? Jeżeli mielibyście ochotę podzielić się z nami Waszymi refleksjami na ten temat, serdecznie Was do tego zapraszam, poniżej w komentarzach artykułu.
Moja dziesięcioletnia dwujęzyczna córka (polski i angielski) po angielsku jest raczej wygadana i towarzyska, dużo żartuje i się wygłupia. A po polsku wydaje mi się zamknięta w sobie i jakby nieśmiała. Może dlatego, że gorzej się w nim wysławia? Ale to prawda, że czasami mam wrażenie, że nie jest to ta sama osoba…
Bardzo możliwe, Renato… A może także chodzi o różnicę w kontekście, w którym córka używa polskiego i angielskiego? Na przykład polski w domu z mamą, a angielski z koleżankami? Czy to mogłoby wyjaśnić zmianę w jej zachowaniu? Bo przecież jakiegokolwiek języka by się nie używało, na ogół zachowujemy się inaczej w towarzystwie znajomych niż w towarzystwie rodziców… W sumie, wiele różnych czynników wpływa na nasz sposób bycia☺, a język, otoczenie etc się do nich zaliczają. Serdecznie pozdrawiam!
To bardzo ciekawe, to prawda, że córka jest bardziej ekspresywna, kiedy mówi po hiszpańsku, to jest związane nie tylko z językiem, ale i z południową kulturą. Po polsku wydaje się bardziej nieśmiała, może dlatego, że ma z polskim więcej trudności.
Dziękuję Kasiu! Czy to dlatego, że język hiszpański wyraża hiszpański „gorący” temperament? Pozdrawiam serdecznie!
Ja znam dwujęzyczność lub wielojęzyczność od bardziej negatywnej strony – swego czasu jako logopeda pracowałam z dziećmi, które z racji zdobywania umiejętności wielojęzykowych blokowały się w mówieniu i w ogóle w rozwijaniu mowy, niektóre nawet cierpiały na tzw. mutyzm wybiórczy. – czyli nie mówiły w ogóle. Wielojęzyczność może i do takich sytuacji doprowadzić – dziecko nie potrafi ucząc się osadzić w danym języku, gubi się, układ nerwowy jest mocno obciążany. To taka moja sugestia z racji zawodu, który kiedyś wykonywałam.
Dziękuję za interesujące doświadczenie! Myślę, że stosunek rodziców do dwujęzyczności (czy wielojęzyczności) odgrywa tu dużą rolę w związku z presją, jakie dziecko może odczuwać z ich strony, co może mieć negatywny wpływ na umiejętności językowe… Ale z tego, co czytałam, dwujęzyczność przynosi jednak dużo więcej korzyści niż ewentualnych trudności. Pozdrawiam serdecznie!