Tytuł artykułu może wydać się mylny, ale wybrałam go dla większego zrozumienia zjawiska, o którym napiszę. Dla większości rodziców „dwujęzyczność późniejsza” odnosi się do dzieci, które nie poznają drugiego języka od najmłodszych lat. W językoznawstwie jest jednak inaczej i dlatego przypomnę ogólnie przyjętą klasyfikację:

  • Dwujęzyczność wczesna jednoczesna / symultaniczna – przed 3-4 rokiem życia;
  • Dwujęzyczność wczesna sekwencyjna / następująca – przed dojrzałością (pokwitaniem);
  • Dwujęzyczność późna – u nastolatków i w późniejszym wieku.

Nauka drugiego języka w późniejszym wieku (dwujęzyczność wczesna jednoczesna / symultaniczna, w potocznym rozumieniu „dwujęzyczność późniejsza”) może być zarówno wyzwaniem, jak i ekscytującym doświadczeniem. (Zapraszam do lektury artykułu na ten temat: „Później, ale szybciej?”) Starsze dzieci mają już rozwinięte umiejętności językowe w języku ojczystym, co wpływa na sposób, w jaki przyswajają nowy język. W tym artykule zobaczymy, jak przebiega nauka języka mniejszościowego u starszych dzieci, jakie są jej etapy oraz ile czasu może zająć osiągnięcie w nim biegłości.

Proces nauki języka mniejszościowego u dzieci w późniejszym wieku

Proces nauki języka mniejszościowego u starszych dzieci różni się od nabywania języka przez młodsze dzieci. Mają one już bowiem ustalone wzorce językowe, co może zarówno pomagać, jak i stanowić wyzwanie. Odbywa się to na ogół w następujący sposób: 

  • Ekspozycja na nowy język: Początkowym krokiem jest „osłuchanie” dziecka z nowym językiem poprzez codzienną ekspozycję. Może się to odbywać poprzez słuchanie muzyki, oglądanie filmów, uczestniczenie w zajęciach językowych oraz interakcję z osobami mówiącymi w języku mniejszościowym.
  • Rola kontekstu społecznego: Dzieci uczą się języka mniejszościowego skuteczniej, gdy są zanurzone w kontekście społecznym, który wymaga użycia tego języka. Kontakty z rówieśnikami, nauczycielami i członkami rodziny w języku mniejszościowym są kluczowe.
  • Motywacja i zaangażowanie: Motywacja wewnętrzna oraz wsparcie ze strony rodziny i nauczycieli odgrywają kluczową rolę. Starsze dzieci mogą być bardziej zmotywowane, jeśli widzą praktyczne zastosowanie języka, np. w podróżach, lekturze czy oglądaniu filmów.
Dwujęzyczność późniejsza

Etapy w nauce drugiego języka

Nauka drugiego języka przez starsze dzieci przechodzi zwykle przez kilka etapów:

  • Etap początkowy (Pre-production): Na tym etapie dzieci przyswajają nowe słownictwo i struktury językowe głównie przez słuchanie. Rozumieją więcej niż są w stanie powiedzieć. Często używają gestów i mimiki, aby się porozumieć.
  • Etap wczesnej produkcji (Early Production): Dzieci zaczynają używać pojedynczych słów i prostych fraz. Mogą tworzyć krótkie zdania i pytania, choć ich wypowiedzi są często niegramatyczne.
  • Etap rozszerzonej produkcji (Speech Emergence): Dzieci zaczynają tworzyć bardziej złożone zdania i prowadzić proste rozmowy. Ich słownictwo się poszerza, choć mogą nadal popełniać błędy gramatyczne i wymowy.
  • Etap płynnej mowy (Intermediate Fluency): Na tym etapie dzieci są w stanie swobodnie porozumiewać się w większości sytuacji. Ich wypowiedzi są bardziej płynne i poprawne, choć mogą nadal popełniać drobne błędy.
  • Etap zaawansowanej biegłości (Advanced Fluency): Dzieci osiągają poziom zbliżony do „native speakera”. Mogą używać języka w pełnym zakresie najróżniejszych sytuacji, a ich błędy są rzadkie i mało zauważalne.

Od nieznajomości do biegłości w języku

Czas potrzebny na osiągnięcie biegłości w języku zależy od wielu czynników, w tym od intensywności nauki, motywacji dziecka oraz jakości i częstotliwości kontaktu z językiem. W przypadku „dwujęzyczności późniejszej” przebieg w czasie może przedstawiać się następująco.

  • Pierwsze miesiące: W pierwszych miesiącach nauki dziecko może przechodzić przez fazę tzw. „cichego okresu”, w którym intensywnie przyswaja nowe słownictwo i struktury językowe, ale nie mówi zbyt dużo.
  • Pierwszy rok: Po roku regularnej ekspozycji na język i aktywnego jego używania, dzieci zwykle osiągają etap wczesnej lub nawet rozszerzonej produkcji. Są w stanie prowadzić proste rozmowy i zaczynają rozumieć bardziej skomplikowane zdania.
  • Dwa do pięciu lat: W ciągu 2-5 lat, regularnej nauki i zanurzenia w języku, większość dzieci osiąga etap płynnej mowy i zmierza w kierunku zaawansowanej biegłości. Mogą swobodnie porozumiewać się i rozumieją większość treści zarówno w kontekście społecznym, jak i szkolnym.

„Dwujęzyczność późniejsza” – jak najbardziej możliwa

Nauka drugiego języka przez starsze dzieci to proces wieloetapowy, który wymaga czasu, zaangażowania i wsparcia. Kluczem do sukcesu jest stworzenie motywującego i bogatego w zasoby środowiska wspierającego rozwój językowy na każdym etapie nauki. Dzięki odpowiednim strategiom i cierpliwości, dzieci są w stanie opanować język rodzica (mniejszościowy) nawet w późniejszym wieku. Na dwujęzyczność nigdy bowiem nie jest za późno.

 ***

Jeśli Twoje dziecko nie zna jeszcze języka polskiego, wciąż jest jeszcze czas, żeby temu zaradzić. Wiem, że samej / samemu nie jest łatwo zacząć uczyć dziecko języka z dnia na dzień. Dlatego właśnie proponuję Ci moją pomoc. Umówmy się na bezpłatną rozmowę na temat tego wsparcia. Opowiesz mi o swojej sytuacji, a ja wyjaśnię Ci, w jaki sposób możemy pracować razem nad językiem polskim Twoich dzieci.

Wybierz datę naszego spotkania: TUTAJ. Więcej o programie wsparcia: program wsparcia. Następnie zadecydujesz.

Źródła :

Douglas Brown „Principles of Language Learning and Teaching”

Patsy Lightbown, Nina Spada „How Languages Are Learned”

Jeżeli powyższy artykuł zainspirował Was do refleksji, podzielcie się nią z nami w komentarzach pod artykułem.